جراحی انواع انحرافات افقی و عمودی چشم و جراحی نیستاگموس ,

هرگونه انحراف از هم راستایی صحیح چشم ها را لوچی یا چپ چشمی یا استرابیسم (به انگلیسی: Strabismus) می گویند. انحراف چشم عبارت است از عدم هماهنگی حرکت عضلات چشم یا عدم توانایی تمرکز بین دو چشم که باعث می شود چشم ها در جهات متفاوتی قرار بگیرند. این بیماری یکی از مشکلات شایع چشم پزشکی است و در ۴٪ موارد در گروه سنی اطفال و بزرگسالان دیده می شود. این بیماری یکی از مهم ترین بیمار ها در شاخه چشم پزشکی است.

انواع استرابیسم

ممکن است یک یا هر دو چشم به داخل (چشم های ضربدری یا ایزوتروپی) یا خارج (چشم نهنگ یا اگزوتروپی) بچرخند. گاهی انحراف چشمها به صورت بالا و پایین است. نوعی از انحراف چشم به صورت مخفی است و با حذف دید دو چشمی (بستن یک چشم) مشخص می شود که به استرابسیسم مخفی یا هتروفوریا (Heterophoria) معروف است. استرابیسم آشکار را هتروتروپی heterotropia یا تروپی می گویند. ایزوتروپی شایعترین نوع استرابیسم است.

بینایی و مغز

در دید دو چشمی طبیعی، هر دو چشم به یک نقطه نگاه می کنند. بخش بینایی مغز، دو تصویر رسیده را به صورت یک تصویر سه بعدی ترکیب می کند. در استرابیسم وقتی یکی از چشم ها منحرف می شود، دو تصویر متفاوت به مغز ارسال می گردد. در یک کودک خردسال، مغز یادمی گیرد که تصویر چشم منحرف شده را نادیده گرفته و تنها تصویر چشم مستقیم یا چشم با دید بهتر را بپذیرد. این امر سبب از بین رفتن درک عمق و دید دو چشمی می شود. بالغینی که دچار استرابیسم می شوند چون مغز توانایی پذیرش یا دریافت تصویر هر دو چشم را دارد، دوبینی پیدا می کنند. استرابیسم در کودکان (دید تک چشمی) درصورت عدم درمان در نیمی از موارد منجر به آمبلیوپی (تنبلی چشم) می گردد.

هم راستایی چشم ها در بدو تولد کاملاً تکامل نیافته است. تکامل حقیقی چشم در ۴–۳ ماهگی خود را نشان می دهد ولی ممکن است در کودکی دیرتر رخ دهد لذا بررسی استرابیسم بعد از این سن قابل انجام است.

علایم شایع

ناهماهنگی حرکات چشم ها (در بعضی موارد تنها در موقع نگاه کردن به جهت های خاصی، قابل مشاهده است)، دوبینی (گاهی)، دید با تنها یک چشم همراه با فقدان درک عمقی، خستگی چشم.

علل استرابیسم

حرکت چشم به اطراف توسط شش عضله اطراف چشم و به دستور مغز کنترل می شود. عدم هماهنگی حرکتی از موارد زیر ناشی می گردد:

1. عدم توازن عضلات دور چشم
2. فقدان توانایی تمرکز یکسان در چشمها. مغز نمی تواند تصاویر دارای تمرکز متفاوت را بپذیرد لذا پیامهای حاصل از یک چشم را در نظر نمی گیرد. سرانجام چشم ضعیف تر بلااستفاده می شود و یک چشم «تنبل» یا آمبیلوپ ایجاد می گردد. (تنبلی چشم)
3. آسیب مغزی یا آسیب به سر مثلاً در تصادفات (نادر)
4. بروز ارثی انحراف چشم، MS، سندرم داون، بیماری تیروئید (پرکاری گریوز)، تومور چشم یا مغز، سکته مغزی، پرفشاری خون ، دیابت،  آسیب مغزی جنین مانند فلج مغزی، آسیب زایمانی، عوارض جراحی چشم مانند آب مروارید ممکن است موجب انحراف چشم شوند.

عوارض استرابیسم

بدون درمان ممکن است کاهش بینایی در یک چشم دایمی شود. از دست رفتن دید طبیعی در یک چشم و مسایل ناشی از زیبایی ظاهر از عواقب بیماری درمان نشده است. بسیاری افراد با دید یک چشمی سازگار می شوند و تمامی فعالیت های خود را با یک چشم انجام دهند اما واقعیت آنست که این افراد در دید عمق مشکل دارند.

درمان

درمان استرابیسم در مراحل اولیه مشابه درمان آمبلیوپی (تنبلی چشم) بوده و هدف ازدرمان، بهبود دید و به دست آوردن بهترین دید ممکن، زیبایی ظاهری و ایجاد بهترین جهت برای چشمها و رسیدن به دید دوچشمی می باشد.

درمان طبی شامل تجویز عینک تک دید و در بعضی موارد دو دید، بستن چشم قوی تر برای تصحیح عدم توزان تمرکز (باعث می شوند چشم ضعیف تر به کار بیفتد)، تجویز منشور، بینایی درمانی و تمرینات مربوط به عضلات چشم است که اگر میزان انحراف کم باشد ممکن است موثر باشد.

تزریق سم بوتولینیوم (تنها در بزرگسالان) هم درجات کم انحراف را به مدت محدود اصلاح میکند .

درمان قطعی و دائمی انواع انحرافهای چشمی در همه سنین جراحی است در هنگام جراحی، میزان نیروی عضلات در یک یا دو چشم تنظیم می شود.

دو تکنیک رایج جراحی شامل موارد زیر است:

1- تضعیف قدرت کششی عضله (عضله مربوطه را از چشم جدا نموده و مقداری عقب تر مجدداً به چشم وصل مینمایند. )

2- تقویت قدرت کششی عضله (عضله را کوتاهتر نموده و بدین ترتیب نیروی کِشنده آن را افزایش میدهیم.)